Vandaag om 09:45 verdedigt Anne van Nifterick haar proefschrift getiteld “Translating neuronal network hyperexcitability in Alzheimer’s disease” aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Om nieuwe aanknopingspunten voor behandelingen van de ziekte van Alzheimer te vinden, is het belangrijk de kennis over de hersenveranderingen die voorafgaan aan cognitieve stoornissen te verbeteren. Fundamenteel onderzoek met muismodellen wijst op overmatige activiteit van hersencellen, wat de achteruitgang van het denkvermogen mogelijk versnelt. De aanwezigheid van overmatige activiteit bij mensen in een vroeg stadium van de ziekte is echter nog onbekend.

Om het inzicht in de veranderingen in hersenactiviteit in de vroege stadia van de ziekte te verbeteren, hebben Anne van Nifterick en haar collega’s in dit proefschrift gekozen voor het combineren van verschillende meetmethoden. Zij onderzochten hersenactiviteit bij mensen en muizen met alzheimer en gesimuleerd door computermodellen. Zij maten activiteit op verschillende manieren, zoals de frequentie van hersengolven in bepaalde hersengebieden en de mate van verbinding tussen verschillende hersengebieden.

Specifieker onderzochten zij in dit proefschrift 1) hoe veranderingen in hersenactiviteit bij muizen en mensen met vergelijkbare alzheimer-genen zich tot elkaar verhouden, 2) welke methodes overmatige activiteit van hersencellen van buitenaf kunnen meten, en 3) welke veranderingen in hersenactiviteit er optreden bij mensen in een heel vroeg en gevorderd stadium van de ziekte.

De belangrijkste bevindingen zijn dat 1) hersenactiviteit al in een heel vroeg ziektestadium verandert, voordat iemand stoornissen in het denkvermogen heeft, 2) deze veranderingen niet hetzelfde en vaak tegenovergesteld zijn als gevonden in muizen met alzheimer, en 3) dat er verschillende manieren zijn om overmatige activiteit van buitenaf te meten.

De bevindingen van dit proefschrift dragen bij aan een beter begrip van de veranderingen in hersenactiviteit bij alzheimer en kunnen helpen bij vroegtijdige detectie en interventie, waardoor de ziekte mogelijk kan worden vertraagd.

De promotieplechtigheid vindt plaats in de Aula van het hoofdgebouw van de Vrije Universiteit van Amsterdam. De verdediging van het proefschrift zal ook online te volgen zijn via het YouTube kanaal van bureau pedel – Vrije Universiteit (https://www.youtube.com/c/VUBeadlesOffice).

Vijf vragen aan Anne

Wie ben je?

Mijn naam is Anne van Nifterick, ik ben 29 jaar oud en onderzoeker bij Alzheimercentrum Amsterdam en de afdeling klinische neurofysiologie van Amsterdam UMC, locatie VUmc.

Waarom ben je onderzoek gaan doen?

De voornaamste reden dat ik onderzoek ben gaan doen, is mijn interesse in het begrijpen van de werking van de hersenen en het achterhalen van wat er misgaat bij aandoeningen zoals de ziekte van Alzheimer. Een extra motivatie is dat ik op deze manier mijn steentje kan bijdragen aan het ontrafelen van de ziektemechanismen van alzheimer, wat mogelijk nieuwe behandelingen zou kunnen opleveren en zo het welzijn van mensen met alzheimer en hun naasten zou kunnen bevorderen.

Wat heb je onderzocht?

We hebben onderzocht hoe de werking van de hersenen verandert in een vroeg stadium van de ziekte van Alzheimer. Het doel was om meer te leren over de veranderingen die al plaatsvinden voordat mensen problemen met het denkvermogen hebben, en om te begrijpen waarom deze veranderingen optreden. De hersenen werken met elektrische signalen, en het elektromagnetisch veld dat daarbij ontstaat kunnen we meten met gevoelige sensoren aan de buitenkant van het hoofd, bijvoorbeeld met magnetoencefalografie (MEG).

In ons onderzoek hebben we verschillende technieken gecombineerd. We onderzochten:

1) Hoe de hersenactiviteit verandert bij mensen met alzheimer en bij muismodellen die een vergelijkbare genetische aanleg hebben,

2) Welke technieken we kunnen gebruiken om overmatige activiteit van hersencellen van buitenaf te meten,

3) Welke veranderingen in hersenactiviteit optreden bij mensen, van een heel vroeg tot gevorderd stadium van de ziekte.

Wat heb je gevonden?

We vonden veranderingen bij muismodellen van alzheimer in de vroege fase, maar die leken niet op wat we zagen bij mensen in een vroege fase van de ziekte. Dat betekent dat we de inzichten die we kregen uit eerder onderzoek met muismodellen niet altijd direct van toepassing zijn op de mens.

Ook vonden we verschillende manieren om overmatige hersenactiviteit van buitenaf te meten. Elke methode heeft zijn voor- en nadelen, en we moeten nog meer onderzoek doen om te bepalen welke methode het beste werkt in welke situatie.

We ontdekten dat er al veranderingen in de hersenen optreden voordat mensen geheugenproblemen of andere denkstoornissen hebben. Deze veranderingen lijken op de veranderingen die we zien bij mensen in een verder gevorderd stadium van alzheimer, wat erop wijst dat dezelfde onderliggende processen al bezig kunnen zijn.

Wat levert dit op voor de patiënt?

De kennis die we in dit onderzoek hebben opgedaan over de vroege veranderingen in de hersenen helpt ons de ziekte van Alzheimer beter te begrijpen, vooral in de beginfase. Dit kan uiteindelijk leiden tot betere manieren om veranderingen in hersenactiviteit vroegtijdig op te sporen en mogelijk nieuwe aanknopingspunten te vinden voor behandelingen die de ziekte kunnen vertragen of stoppen.