Geheugenstoornissen worden vaak gezien als het eerste kenmerk van Alzheimer, maar de ziekte kan zich op nog veel meer manieren uiten.

Onderzoekster Lieke Sandberg-Smits laat zien dat er ook patiënten zijn die in eerste instantie juist problemen hebben met plannen of het houden van overzicht, terwijl hun geheugenklachten minder opvallen. Geheugentests alleen zijn dan niet zinvol. De onderzoekster pleit voor een uitgebreid neuropsychologisch onderzoek zodat de juiste diagnose zo vroeg mogelijk gesteld kan worden. Sandberg-Smits promoveert op 20 maart bij VUmc.

Alzheimer zorgt ervoor dat de cognitieve vermogens achteruitgaan. Hiermee wordt bedoeld dat iemand problemen ondervindt met bijvoorbeeld het geheugen, taalfuncties, visueel-ruimtelijke waarneming of planning. Hoewel geheugenstoornissen vaak gezien worden als het eerste kenmerk van Alzheimer, kunnen er ook andere kenmerken zijn die als eerste op de voorgrond treden. Sandberg-Smits heeft deze ‘niet-typische’ kenmerken nader onderzocht.

Twee soorten profielen
Haar studie laat zien dat Alzheimer zich op vele manieren presenteert. De ene patiënt heeft last van geheugenstoornissen terwijl een andere patiënt juist planningsproblemen heeft. De onderzoekster onderscheidt grofweg twee soorten profielen, het geheugenprofiel en het niet-geheugenprofiel. Het geheugenprofiel wordt vaker bij oudere personen gezien, met prominent hersenweefselverlies van de slaapkwab en weinig afwijkingen op het EEG. Het niet-geheugenprofiel wordt daarentegen vaker bij jongere personen gezien, die veel afwijkingen op het EEG hebben en niet zo zeer last hebben van geheugenproblemen, maar juist van andere cognitieve problemen.

Vertraging voorkomen
Om de verschillende cognitieve problemen goed te kunnen herkennen, en niet over het hoofd te zien, is het belangrijk om uitgebreid neuropsychologisch onderzoek te doen zodat alle cognitieve domeinen goed onderzocht worden. “Als je bijvoorbeeld alleen geheugentesten doet, zal je bij patiënten met een niet-geheugenprofiel moeilijker tot een diagnose komen. Door uitgebreid neuropsychologisch onderzoek te doen vind je juist de problemen op andere vlakken. Als dit al aan het begin van het diagnostisch proces gedaan wordt voorkomt dit vertraging in het stellen van de diagnose.” Het onderzoek van Sandberg-Smits draagt bij aan meer kennis over Alzheimer en zorgt er daardoor voor dat de ziekte sneller en beter kan worden vastgesteld.

Promovendus: L.L. Sandberg-Smits
Titel proefschrift: A cognitive perspective on clinical manifestations of Alzheimer’s disease
Promotor: prof.dr. Ph. Scheltens
Copromotoren: prof.dr. W.M. van der Flier, dr. Y.A.L. Pijnenburg
Proefschrift: VU-DARE