De erfelijke vorm van alzheimer: zeldzaam, maar belangrijk
Ik kan het niet vaak genoeg herhalen: onderzoek naar de zeldzame erfelijke vorm van alzheimer is enorm belangrijk om te begrijpen hoe dementie ontstaat én voor het ontwikkelen van nieuwe medicijnen tegen alzheimer. Daarom wilden we in dit onderzoek weten in hoeverre we de bevindingen van erfelijke alzheimer kunnen vertalen naar alzheimer in het algemeen. Oftewel: in hoeverre is het biologische ziekteproces hetzelfde?
Dit was nog niet eerder bekeken met grootschalig data onderzoek van eiwitten in het hersenvocht. We onderzochten >1000 eiwitten in het hersenvocht van mensen met dementie door een erfelijke alzheimer-mutatie. We vonden sterke overeenkomsten met de afwijkingen bij mensen met sporadische (lees: niet-erfelijke) alzheimer. Dit is een bevestiging dat beide vormen van alzheimer op biologisch vlak sterk overeenkomen.
Vertaalbare bevindingen
Onze resultaten leveren aanvullend bewijs voor de sterke overlap tussen de erfelijke en sporadische vorm van alzheimer. Dit is van belang, omdat het erop wijst dat onderzoek met erfelijke alzheimer te vertalen is naar de sporadische vorm, en andersom. Bij mensen met erfelijke alzheimer bleken 66 eiwitten afwijkend vergeleken met de controlegroep. Ons onderzoek wees uit dat 94% van deze eiwitten ook afwijkend was in de groep met sporadische alzheimer. De afwijkende eiwitten spelen een rol bij de volgende biologische processen: het afweersysteem, de energiehuishouding (het metabolisme) en de structuur van de cellen.
Proteomics in hersenvocht: een vernieuwende methode
We gebruikten hersenvocht van 22 mensen met erfelijke alzheimer. Dit hersenvocht was opgeslagen in de biobank van het Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC. Ter vergelijking gebruikten we hersenvocht van 20 mensen zonder dementie met een vergelijkbare leeftijd. We hebben in het hersenvocht met moderne laboratorium technieken >1000 eiwitten gemeten. Dit heet in het Engels proteomics. Vervolgens gingen we berekenen welke eiwitten anders zijn bij mensen met alzheimer-dementie door de erfelijke afwijking. En we keken of er een patroon te ontdekken was van biologische processen die de afwijkingen kunnen verklaren. Voor deze tweede stap gebruikten we een online catalogus van biologische processen.
Groot onderzoek
Ons onderzoek werd recent gepubliceerd in het gerenommeerde tijdschrift BRAIN. Het onderzoek was mogelijk omdat de biobank van Alzheimercentrum Amsterdam al meer dan 20 jaar bestaat. Daardoor is er zelfs van heel zeldzame varianten van dementie, zoals de erfelijke vorm van alzheimer, hersenvocht opgeslagen. Naast de database en biobank hielpen er wel 10 collega’s mee met schrijven en analyseren van de gegevens, echt dus. Het onderzoek werd mede gesponsord door Stichting Dioraphte. In het DemenTREE onderzoek bouwen we voort op deze bevindingen. We proberen de erfelijke oorzaken verder te achterhalen en met biomarkers te begrijpen.