MANTA studie afgerond en eerste resultaten gepubliceerd!

Deborah Schoonhoven met een schematische weergave van het eerste onderzoek.

MANTA studie afgerond

Per januari 2021 is de dataverzameling van de MANTA studie officieel afgerond. 88 deelnemers uit de TITAN, LUNAR en TRT studies hebben naast een tau PET-scan een magnetoencefalogram (afgekort MEG), oftewel ‘hersenfilmpje’, ondergaan. Een MEG-apparaat vangt magnetische signalen op die de hersenen zelf opwekken, waardoor de onderzoekers de hersenactiviteit van deelnemers kunnen meten. Daarnaast hebben 50 jonge deelnemers van 20 tot 30 jaar zonder geheugenklachten eenzelfde MEG-meting, met aanvullend een MRI-scan van de hersenen ondergaan. Een prachtig resultaat, waarvoor wij als onderzoekers alle deelnemers hartelijk willen bedanken.

Analyseren van data: het ontrafelen van de alzheimereiwitten

De volgende stap is het analyseren van de resultaten. Ondanks de vele onderzoeken die zijn gedaan, is er nog steeds relatief weinig bekend over de onderliggende oorzaak van de ziekte van Alzheimer: waarom ontwikkelt de één wel klachten, en de ander niet? Enige tijd werd gedacht dat amyloïd-beta, een eiwit dat terug te vinden is in het hersenvocht, dé oorzaak was van de ziekte van Alzheimer. Tegenwoordig vermoeden we dat ook een ander eiwit, het tau-eiwit, een rol speelt. Door MEG en PET resultaten te vergelijken, kunnen we kijken naar verbanden tussen de aanwezigheid van het tau eiwit en veranderd gedrag van hersencellen binnen de ziekte van Alzheimer. De uitkomsten van het eerste onderzoek, uitgevoerd door promovenda Deborah Schoonhoven (klinische neurofysiologie) en promovenda Emma Coomans (radiologie en nucleaire geneeskunde), zijn recent gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Alzheimer’s Research & Therapy. Hierin hebben de onderzoekers de hersenactiviteit bekeken van 6 deelnemers met de ziekte van Alzheimer die naast een tau PET-scan, ook een UCB-J PET-scan hebben ondergaan. De UCB-J PET-scan is een nieuw soort PET-scan die de hoeveelheid verbindingspunten tussen hersencellen in de hersenen kan meten, ook wel “synapsen” genoemd.

Het tau eiwit zegt iets over synapsen

Een van de figuren uit het artikel. Een overzicht van de gemaakte MRI (uiterst links), tau PET (tweede van links), UCB-J PET (derde van links) en MEG (rechts) van de deelnemers

Uit dit onderzoek bleek dat het tau eiwit binnen de ziekte van Alzheimer zeer waarschijnlijk schade oplevert aan de synapsen. Schade aan synapsen leidt uiteindelijk tot functieverlies (vertraging van de hersenactiviteit), en het verloren gaan van de synaps zelf. In de beginfase van de ziekte is juist een andere relatie gevonden; bij deelnemers die weinig tau eiwit in de hersenen hadden, leek een grotere hoeveelheid tau eiwit juist samen te gaan met een toename van het aantal synapsen. Mogelijk treedt in deze fase, als er nog weinig tau in de hersenen aanwezig is, een toename van synapsen op als compensatie voor de beginnende schade. Het is ook mogelijk dat deze toename juist pathologisch is. Deze mechanismen moeten in de toekomst verder worden uitgezocht. Toch zijn deze resultaten al heel belangrijk, omdat dit de eerste studie is die MEG, tau PET en UCB-J PET samenvoegt en daarmee aantoont dat deze methoden op een betrouwbare manier gecombineerd kunnen worden. Daarnaast bevestigt het de vermoedens van de onderzoekers dat het tau eiwit de synapsen aantast en daarmee het gedrag van hersencellen beïnvloedt.

Met de MEG voorspellen waar het tau-eiwit neerslaat

Naast het meten van de hersenactiviteit kan de MEG ook gebruikt worden om de manier waarop de hersengebiedengebieden met elkaar communiceren, zogenaamde ‘hersennetwerken’, in kaart te brengen. Het volgende doel van de MANTA onderzoekers is om op basis van het hersennetwerk te kunnen voorspellen in welke gebieden het tau eiwit neerslaat. Dit is belangrijk, omdat men vermoedt dat het samenklonteren van het tau eiwit in de hersenen van mensen met de ziekte van Alzheimer nauw samenhangt met geheugenklachten en schade aan de hersenen.

Verder lezen

• Wilt u meer weten over MANTA? Klik dan hier.
• Meer blogs lezen van de onderzoekers van de KNF-afdeling? Klik hier