Cholesterol in het brein en de ziekte van Alzheimer

Wat is de rol van cholesterol bij de ziekte van Alzheimer? En wat betekent dit voor toekomstige behandelingen van de ziekte? Hier spraken senior onderzoeker Rik van der Kant en neuroloog Jort Vijverberg over tijdens de Lunch & Learn-bijeenkomst van september bij Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC, waar experts de nieuwste inzichten delen.

Allereerst: bij cholesterol denken de meeste mensen meteen aan hun hart en vaten en hun dieet. Maar vandaag praten Rik van der Kant en Jort Vijverberg over het cholesterol dat essentieel is voor ons als bouwsteen van het brein. Dit goede cholesterol maken de hersenen zelf aan en kun je – voor zover bekend – niet beïnvloeden met je leefstijl. Toch kan ook dit cholesterol problemen veroorzaken, legt Van der Kant uit. Een ophoping ervan in hersencellen leidt namelijk tot een onvermijdelijke opstapeling van schadelijke alzheimereiwitten. Deze eiwitten verstoren de communicatie tussen hersencellen in het brein, waarna die uiteindelijk afsterven met dementie tot gevolg.

Risico-gen

Mensen met het ApoE4-gen hebben meer risico op het krijgen van de ziekte van Alzheimer, vertelt Van der Kant. “En dat gen is ook betrokken bij het cholesterol metabolisme in het brein: het zorgt voor meer cholesterol.” Daarop volgen meteen veel vragen vanuit de zaal. “Krijg je altijd alzheimer als je met dat gen geboren bent? En wil je het dan wel weten?” Vijverberg legt uit dat het alleen een risico-gen is, van de 100 mensen met ApoE4 krijgen er 20 de ziekte. Wil je het dan weten? Dat is een gesprek dat in de behandelkamer gevoerd kan worden.”

Cholesterol opruimen

Onderzoek in Amerika stelde Van der Kant in staat om de rol van cholesterol verder te onderzoeken, door levende hersencellen te maken uit stukjes huid van alzheimerpatiënten.

“We weten dat de hersenen zelf een mechanisme hebben om cholesterol op te ruimen. Hoe zouden we dat mechanisme kunnen stimuleren? We hebben hiervoor op grote schaal medicijnen getest en het bestaande HIV-medicijn Efavirenz bleek vervolgens geschikt om deze opstapeling om te keren.”

Effectiviteit medicijn testen

Vijverberg vertelt over de voorbereidingen voor een trial om de effectiviteit van het medicijn verder te onderzoeken. “Hiervoor hebben we de dosis van Efavirenz aangepast. Als je te veel toedient, heeft het namelijk een omgekeerd effect. Efavirenz kan, vergeleken met andere cholesterolverlagende medicijnen, veel makkelijker de hersenen bereiken en al in lage concentraties het cholesterol verminderen. We zijn erg benieuwd naar wat dit betekent voor alzheimerpatiënten.”

Droom voor de toekomst

De klinische trial begint waarschijnlijk op korte termijn. Onderzocht wordt wat het medicijn met het lichaam doet, of het veilig is, welke dosering geschikt is en natuurlijk wat het met het geheugen doet. Een aanwezige vraagt, wat is jullie droom voor de komende tien jaar? Van der Kant: “Ik ben heel hoopvol. Het is fijn om betrokken te zijn bij nieuwe therapeutische benaderingen in de strijd tegen de ziekte van Alzheimer.” Vijverberg besluit: “Het blijft een kwestie van eerst zien en dan geloven, maar ik zie het als een veelbelovende stap in de juiste richting.”

Meer informatie over de trial

Bij elkaar zijn er veertig patiënten met beginnende alzheimer (in de leeftijd tussen 50-75 jaar) nodig die mee willen doen aan de klinische trial, die drie maanden zal duren. Kijk voor meer informatie op https://sites.google.com/view/vanderkantlab/efavirenz-trial