Nieuwe inzichten door identificatie van 75 genetische risicofactoren bij alzheimer

Vandaag publiceert de internationale onderzoeksgroep onder leiding van Jean-Charles Lambert van Institut Pasteur de Lille, Frankrijk een artikel in Nature Genetics over nieuwe genetische risicofactoren voor de ziekte van Alzheimer. Onderzoekers uit heel Europa, waaronder uit Alzheimercentrum Amsterdam, hebben in samenwerking met andere delen van de wereld zoals de VS en Australië vijfenzeventig genetische risicofactoren geïdentificeerd die geassocieerd zijn met de ziekte van Alzheimer. Tweeënveertig van deze zogenaamde varianten zijn nieuw. Deze bevindingen brengen nieuwe kennis over de biologische mechanismen. Op termijn opent dat nieuwe wegen voor behandeling en diagnose.

De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm die dementie veroorzaakt en treft ongeveer 290.000 mensen in Nederland. Deze complexe, multifactoriële ziekte, die zich meestal ontwikkelt na de leeftijd van 65 jaar, heeft een sterke genetische component. Men denkt dat de meeste gevallen worden veroorzaakt door de interactie van verschillende genetische risicofactoren met omgevingsfactoren.

Oorsprong beter begrijpen

Hoewel de kennis over de ziekte steeds beter wordt, is er op dit moment nog geen behandeling. De beschikbare medicijnen zijn nu vooral gericht op het vertragen van cognitieve achteruitgang en het verminderen van bepaalde gedragsstoornissen. Genetische risicofactoren helpen om de oorsprong van de ziekte beter te begrijpen, beter te karakteriseren welke pathofysiologische processen in het spel zijn, en daarmee op termijn nieuwe therapeutische doelen voor te stellen.

Analyse bij grootste alzheimer-patiëntengroep

Als onderdeel van een internationale samenwerking hebben Europese onderzoekers onder coördinatie van Inserm Research Regisseur Jean-Charles Lambert een zogenaamde genoombrede associatiestudie uitgevoerd op de grootste azheimer-patiëntengroep tot nu toe. Door de genetische aanleg van 11.326 alzheimer patiënten te vergelijken met die van 677.663 gezonde deelnemers konden de wetenschappers vijfenzeventig genetische riscofactoren identificeren die geassocieerd zijn met de ziekte van Alzheimer, waarvan tweeënveertig nooit eerder betrokken waren bij de ziekte.

Risicoscore

Op basis van deze bevindingen hebben de onderzoekers ook een genetische risicoscore opgesteld om beter te kunnen voorspellen welke patiënten met cognitieve stoornissen, binnen drie jaar dementie zullen ontwikkelen. “Hoewel deze tool op dit moment helemaal niet bruikbaar is voor de klinische praktijk, zou het in de toekomst handig kunnen zijn bij het opzetten van geneesmiddelenonderzoek om deelnemers te categoriseren op basis van hun risico om de evaluatie van de medicijnen die worden getest te verbeteren”, legt Jean-Charles Lambert uit.

Markering van pathologische verschijnselen

De nieuwe genetische risicofactoren geven aanwijzingen over welke hersenschade een rol speelt bij alzheimer. Naast de bekende alzheimereiwitten amyloid en tau, wijzen de genetische risicofactoren ook op betrokkenheid van aangeboren immuniteit en van de werking van de microglia, immuuncellen aanwezig in het centrale zenuwstelsel die een rol spelen als ‘vuilnisverzamelaar’ door het elimineren van giftige stoffen, een rol speelt bij de ziekte van Alzheimer.

Auteurs

Auteurs vanuit Amsterdam UMC: Sven van der Lee, Henne Holstege, Marc Hulsman, Yolande Pijnenburg, Nicco Tesí, Wiesje van der Flier en Philip Scheltens.

Projecten

Dit onderzoek is gedaan binnen het project EADB. Vervolgonderzoek vindt plaats binnen project ABOARD.

Meer informatie

• Over het project EADB
  >> lees meer over het project
• Over het project ABOARD
  Op vrijdag 10 juni wordt er vanuit project ABOARD een webinar georganiseerd over erfelijkheid bij de ziekte van Alzheimer.
  Sven van der Lee en Henne Holstege verzorgen deze webinar.
  >> meer informatie en aanmelden
• Nieuwsbericht 28 september 2021
  Promotie van Nico Tessi, hij onderzocht het cognitief genetisch profiel van gezonde honderdjarigen.
  >> lees het nieuwsbericht
• Nieuwsbericht 28 september 2021
  Promotie Lianne Reus, zij identificeerde in haar promotieonderzoek nieuwe genetische factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer en frontotemporale dementie.
  >> lees het nieuwsbericht
• Interview 12 december 2019
  Henne Holstege, biochemicus en projectleider van het 100-plus onderzoek, vertelt over genen
  Alzheimer: de sleutel ligt in de genen
  >> lees het nieuwsbericht

Subsidiegevers zijn EU Joint Programme – Neurodegenerative Disease Research en ZonMw