Béter herkennen en begrijpen van dementie op jonge leeftijd

Hoogleraar en neuroloog Yolande Pijnenburg van Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC ontvangt ruim € 2,6 miljoen euro aan subsidie van NWO voor het project ´het béter herkennen en begrijpen van dementie op jonge leeftijd´. Onderzoekers, bedrijven en maatschappelijke organisaties gaan samenwerken door nieuwe testen te ontwikkelen om eerder te kunnen vaststellen of een jong iemand lijdt aan dementie. Daarbij maken ze gebruik van modellen uit het vakgebied van artificial intelligence.

We spreken van ‘dementie op jonge leeftijd’ als de symptomen ontstaan bij mensen jonger dan 65 jaar. Deze worden meestal veroorzaakt door de ziekte van Alzheimer of door frontotemporale dementie. Mede doordat de symptomen meestal anders zijn dan de bekende vergeetachtigheid, wordt de ziekte vaak te laat herkend. Het gaat dan bijvoorbeeld om ontremd gedrag, je niet meer kunnen inleven in anderen, niet meer uit je woorden komen, of niet meer goed koffie in kunnen schenken omdat je niet ziet waar het kopje staat.

Yolande Pijnenburg

Eerste symptomen herkennen

Het onderzoek richt zich op het béter herkennen van dementie op jonge leeftijd. De onderzoekers gaan nieuwe testen ontwikkelen om de eerste symptomen te meten. Ook willen zij de relatie tussen de eerste symptomen en de hersengebieden waar de ziekte begint ontrafelen. Dit doen zij met een combinatie van hersenscans, neuropathologisch en moleculair onderzoek. Door heel veel gegevens te combineren in een wiskundige formule, kunnen middels artificial intelligence bovendien patronen worden ontdekt in het ontstaan en verspreiden van de ziekte.

Samenwerken is de sleutel

Projectleider Yolande Pijnenburg: “Alleen doordat we in dit project de krachten bundelen van een multidisciplinair onderzoeksteam, van bedrijven en maatschappelijke organisaties kunnen we de doelstelling behalen. Het doel is om in 2030 de kwaliteit van leven van mensen met dementie met 25% te verbeteren. Ik ben ervan overtuigd dat dit ons samen gaat lukken.” Pijnenburg sluit hierbij aan bij de missiedoelstelling van het NWO-project ‘Leven met Dementie’.

Partners

Het onderzoek start in de tweede helft van 2022. ZonMw is partner van dit project. Vanuit Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC werken naast Yolande Pijnenburg ook prof. dr. Wiesje van der Flier, dr. Rik Ossenkoppele, dr. Betty Tijms, drs. Jetske van der Schaar, dr. Femke Bouwman en dr. Anke Dijkstra mee aan dit onderzoek.
Vanuit de partners zijn dit:

• Prof. Dr. A.B. Smit, Vrije Universiteit Amsterdam, Center for Neurogenomics and Cognitive Research
• Dr. Sietske Sikkes, Vrije Universiteit Amsterdam, Clinical Developmental Psychology & Clinical Neuropsychology en Faculty of Behavioural and Movement Sciences
• Dr. S. Leijnen, Hogeschool Utrecht, Lectoraat Artificial Intelligence
• Dr. R. Jonkers, Universiteit van Groningen, Faculteit der Letteren
• Dr. J. J. M. Hoozemans, Amsterdam UMC, afdeling Neuropathologie
• Dr. L.E. Jonkman, Amsterdam UMC, afdeling Anatomie en Neurowetenschappen
• Dr. Sven van der Lee, Amsterdam UMC, Afdeling Humane Genetica
• Dr. P. van Bokhoven, Amsterdam UMC, Industry Alliance Office
• Dr. H. Seelaar, Erasmus Medisch Centrum Rotterdam, afdeling Neurologie
• Dr. A. Mahfouz, Technische Universiteit Delft
• Dr. J. Robin Winterlight Labs, USA
• Dr. J. Ross Immuneering, USA
• Dr. A. Vaziri, BioSensics
• Mr. T. van Kempen, Kenniscentrum dementie op jonge leeftijd
• Prof. Dr. A. Brussaard, Amsterdam Neuroscience
• Prof. Dr. R. van Nispen, Ophthalmology
• Prof. D. Velakoulis, Royal Melbourne Hospital, Australia
• Mr. H.J. van der Waal, FTD Lotgenoten
• Dr. C. Bakker, Kenniscentrum dementie op jonge leeftijd
• Dr. F.H. Bouwman, Nederlands Geheugenkliniek Netwerk
• Mr. D. Bekkenkamp, Alzheimer Nederland
• Mrs. Susan Kloet, Leids Universitair Medisch Centrum
• Mrs. N. Dellaert, Amsterdam UMC
• Mrs. M. Ewalt, Team Alzheimer
• Mrs. R. de Wit, Team Alzheimer
• Mr. R. Schrijver, Team Alzheimer