Stand van zaken van bloedtest voor de diagnose van Alzheimer

Op 24 november verscheen in het vooraanstaande wetenschappelijk tijdschrift The Lancet Neurology een review door een internationale groep onderzoekers onder leiding van prof. dr. Charlotte Teunissen, hoofd Neurochemisch laboratorium van Amsterdam UMC en verbonden aan Alzheimercentrum Amsterdam. In dit artikel geven zij inzicht in de stand van zaken van de bloedtest en bespreken zij welke stappen doorlopen moeten worden om de test te kunnen implementeren in de praktijk.

Charlotte Teunissen

Het diagnosticeren van de ziekte van Alzheimer is een complex proces en de ziekte wordt veelal in een gevorderde fase vastgesteld. Er komen echter steeds betere biomarkers beschikbaar die in lichaamsvloeistoffen zoals bloed en hersenvocht het ziekteproces via de karakteristieke alzheimereiwitten, amyloid en tau kunnen aantonen. Het voordeel van deze biomarkers is dat ze de ziekte al in een vroege fase kunnen vaststellen.

Bloedbiomarkers

Jarenlang leken bloedbiomarkers voor de ziekte van Alzheimer onbereikbaar, maar recente resultaten* hebben aangetoond dat ze werkelijkheid kunnen worden. De resultaten van nieuwe ultragevoelige tests in verschillende studies waren bijzonder consistent, dus onafhankelijk van het centrum waar het getest werd en welke precieze test gebruikt was.
De bloedspiegels van de eiwitten amyloïd en tau correleren sterk met de spiegels van deze eiwitten in hersenvocht, en met bewijs voor de aanwezigheid van Alzheimerpathologie op PET-scans. Andere biomarkers, zoals de zenuwschademarker neurofilament light , geven extra informatie over bijvoorbeeld de progressie. De metingen in bloed geven informatie over ziekteprogressie en hebben potentieel voor monitoring van behandelingseffecten.

Figuur 2: Stappenplan voor de vijf fasen in de ontwikkeling van op bloed gebaseerde biomarkers voor de diagnose van de ziekte van Alzheimer

Bloedtest in de praktijk

Nu rijst de vraag wanneer en hoe we deze biomarkers in de klinische praktijk kunnen toepassen. In dit review geven de onderzoekers aan welke stappen doorlopen moeten worden om ze te kunnen implementeren. Stappen zijn bijvoorbeeld het verder standaardiseren en beschikbaar maken van de tests, het uittesten in diverse groepen patiënten en het testen in verschillende stadia van ziekten. Daarnaast is het ook van belang om de waarde in andere settings buiten academische centra, zoals bij huisartsen te evalueren.

Wanneer de testen in de praktijk gebruikt kunnen worden zijn ze bedoeld om de diagnostiek te verbeteren bij mensen die zich met geheugenklachten melden bij hun arts. Het voordeel van deze tests is dat ze minder belastend voor patiënten zijn. En het belangrijkste doel is om mensen in de toekomst sneller en makkelijker zekerheid te kunnen geven over een diagnose.

Ziekteverloop voorspellen

Naast de diagnostiek gaan de onderzoekers, binnen project ABOARD, ook kijken of de uitslagen van de bloedtests verschillen tussen patiënten zichtbaar maken. Zo kunnen individuele alzheimerrisicoprofielen worden ontwikkeld om het persoonlijk verloop van de ziekte te voorspellen.

Meer informatie

• Volledige artikel Lancet, 24 november 2021
• Artikel PlusOnline, vijf vragen over de bloedtest, 5 augustus 2020
• Update door Charlotte Teunissen over de bloedtest om alzheimer op te sporen, 19 september 2019
• Toelichting bloedtest voor Alzheimer, 21 september 2018
• Binnen een jaar bloedtest alzheimer beschikbaar, 17 september 2018
• Over project ABOARD, april 2021

*Thijssen et al nat medicine 2020, Janelidze nat med 2020, Verberk et al Alz Res Ther 2020, Palmqvist et al JAMA 2020, Alz Dem 2017, Nature 2017 , Review Lancet Neurol 2016