Uit resultaten van onderzoek van Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC blijkt dat unieke hersenafwijkingen bij een voormalig profvoetballer met dementie gerelateerd zijn aan de voetbalcarrière. Het onderzoek is uitgevoerd door onderzoekers van de NEwTON studie en recent gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Acta Neuropathologica Communications. De resultaten dragen bij aan bewijs dat profvoetballers een verhoogd risico op dementie hebben. Dit risico wordt gelinkt aan de vele klappen die zij op het hoofd hebben gehad tijdens de carrière, door kopballen, kopduels en botsingen met het hoofd. De precieze oorzaak van hun dementie is echter vaak niet bekend, omdat bewijs via hersenweefselonderzoek na de dood ontbreekt. Onderzoekers van de NEwTON studie bestudeerden de hersenen van een voormalig profvoetballer met dementie en vonden unieke afwijkingen die passen bij chronische traumatische encefalopathie (CTE).

Geen alzheimer

Tien jaar geleden bezocht de patiënt de polikliniek van Alzheimercentrum Amsterdam vanwege problemen in het denkvermogen; problemen die goed konden passen bij dementie door de ziekte van Alzheimer. Ook de afwijkingen op de hersenscan pasten hierbij. Bij vervolgonderzoek ontbrak echter de aanwezigheid van het typische alzheimereiwit (amyloid) en kon die diagnose worden uitgesloten. “Toen vermoedden we al dat CTE de mogelijke oorzaak was van zijn dementie”, vertelt prof. Philip Scheltens, de toenmalig behandelend neuroloog.

Onderzoek van hersenweefsel

Hersencellen met het verkeerd gevouwen tau-eiwit (bruine gebieden) op specifieke plekken in de hersenen, passend bij CTE. Op afbeelding A & B zit het tau-eiwit voornamelijk in de diepe hersengroeven. Op afbeelding C zit het rondom een klein bloedvaatje.

Toen de patiënt jaren later overleed, gaven nabestaanden toestemming voor onderzoek van het hersenweefsel, de enige manier waarop CTE vastgesteld kan worden. Prof. Annemieke Rozemuller, neuropatholoog, onderzocht de hersenen op de aanwezigheid van meerdere soorten verkeerd gevouwen eiwitten. Zij bevestigde dat het amyloid eiwit inderdaad nauwelijks een rol speelde. Wel vond ze uitgebreide stapelingen van het tau-eiwit, vooral op de CTE voorkeurslocaties. “Deze verdeling van het tau-eiwit is uniek voor CTE”, aldus Rozemuller. Daarnaast vond ze afwijkende TDP-43 stapelingen, schade aan lange zenuwvezels en chronische ontstekingsreacties. “Waarschijnlijk zijn dus, naast het tau-eiwit, ook andere processen belangrijk bij CTE”.

Uniek bij voetballers

CTE is tot nu toe vooral beschreven bij voormalig American footballers of vechtsporters die tijdens hun sportcarrière zijn blootgesteld aan herhaaldelijk hoofdletsel. Voor voetbal geldt dit minder. “Dit is pas de 14^e voetballer met CTE beschreven in de medisch-wetenschappelijke literatuur”, aldus Suzan van Amerongen, arts-onderzoeker. “Daarnaast is deze casus uniek, omdat er ook veel objectieve metingen tijdens het leven zijn gedaan om de hersenfuncties in kaart te brengen.”

Hersendonatie draagt bij aan onderzoek

“Ik hoop dat in de toekomst meer oud (prof-)voetballers zich aanmelden voor hersendonatie”, vertelt dr. Jort Vijverberg, neuroloog en projectleider van de NEwTON studie. “Dit is belangrijk om te begrijpen wat precies de langetermijngevolgen zijn van koppen. Ook hoop ik dat we ooit een manier vinden om CTE tijdens het leven vast te stellen door bijvoorbeeld scans of onderzoek in hersenvocht. Ook hiervoor is het onderzoeken van hersenweefsel na de dood essentieel.”

Lees hier het Engelstalige artikel.

Meer lezen

Lees meer over dit onderwerp op de website van Alzheimercentrum Amsterdam.

Vragen over CTE of de NEwTON studie? Mail naar newton@amsterdamumc.nl

Lees meer over hersendonatie.