Van klokken tekenen tot Eye-Tracking: nieuwe inzichten in dementiediagnoses

Wat houdt het vakgebied neuropsychologie precies in? En hoe zal diagnostiek er misschien uit gaan zien in de toekomst? Daar spraken neuropsychologen Emma Weltings en Toon Renssen over tijdens de Lunch & Learn-bijeenkomst van november bij Alzheimercentrum Amsterdam, Amsterdam UMC, waar experts de nieuwste inzichten delen.

De psychologie die zich bezighoudt met de functies van het brein en de relatie daarvan met het gedrag. Dat is, in het kort, wat neuropsychologie inhoudt. Na een algemene uitleg over dementie en dementie op jonge leeftijd, gaat Emma Weltings verder in op het vakgebied dat de mens al sinds de oudheid interesseert. Toch worden pas in de 20^ste eeuw de eerste neuropsychologische testen ontwikkeld die zich richten op cognitieve functies – het geheel van mentale processen die betrokken zijn bij het verkrijgen, verwerken en gebruiken van kennis.

Neuropsychologische testen

“De meer gerichte focus van neuropsychologie is komen te liggen op de relatie tussen hersenen, gedrag en specifieke stoornissen zoals dementie en hersentrauma”, legt Emma uit. “En we onderzoeken dit met verschillende testen, om cognitieve stoornissen objectief in kaart te brengen, achteruitgang te meten en onderscheid te maken tussen verschillende aandoeningen en problemen waar de hersenen een rol in spelen.”

Zo zijn er testen die het geheugen meten, maar ook testen die de aandacht meten en het executief functioneren. Hoe snel iemand bijvoorbeeld informatie kan verwerken, en hoe het met de concentratie, het overzicht, de planning en het vermogen om te schakelen gaat. Ook zijn er testen om taal en visuele waarneming onder de loep te nemen. Onder de laatste valt de bekende kloktekentest, waarbij mensen een klok moeten natekenen. Dat lijkt eenvoudig, maar gaat al vroeg mis bij de ziekte van Alzheimer.

Een nieuw domein in het veld is sociale cognitie. Dit zijn alle cognitieve processen die betrokken zijn bij het begrijpen van sociale situaties en inzicht in de mentale processen van andere mensen. “Dat is belangrijk omdat bij een ziekte zoals frontotemporale dementie vooral veranderingen in gedrag en stoornissen in de sociale cognitie op de voorgrond staan en niet, zoals bij de ziekte van Alzheimer, vergeetachtigheid”, vertelt Emma.

Eye-Tracking onderzoek

Toon Renssen gaat vervolgens in op het belang van betrouwbaarheid van de testen en hoe je diagnostiek van dementie in de toekomst preciezer kunt maken. “Zo ben ik nu bezig met het opstarten van een onderzoek naar testen via Eye-Tracking”, vertelt hij. “Hiermee hoop ik te gaan kijken of we de verschillende vormen van dementie beter kunnen onderscheiden door oogbewegingen te meten.”

Met Eye-Tracking krijgen deelnemers een bril op met een vaste camera die zestig foto’s per seconde neemt en daarmee aantoont waar iemand naar kijkt tijdens het maken van een test. Mensen met zeer zeldzame vormen van dementie, zoals progressieve supranucleaire paralyse (PSP), hebben bijvoorbeeld moeite met vloeiende oogbewegingen. “Die patiënten pikken we er hiermee makkelijker uit”, vertelt Toon. “Maar oogbewegingen vertellen ons nog meer: omdat we kijken naar wat we bewust verwerken, kunt je bij wijze van spreken de verwerkingstijd zien. Hoe lang doet iemand over het maken van een beslissing? In de huidige praktijk moet een neuropsycholoog het vaak hebben van subjectieve observaties. Met Eye-Tracking kunnen we die waarnemingen objectief maken.”

Accurate diagnoses

“Welke inzichten hoopt u op te doen met dit onderzoek?” is een laatste vraag vanuit de zaal. “Dit alles zou moeten leiden tot meer nauwkeurigheid van onze diagnoses”, zegt Toon. “Naast de indrukken en persoonlijke ervaringen van de clinicus kunnen we via Eye-Tracking meer gegevens verzamelen om bij te dragen aan tijdige en accurate diagnoses.” De pilot van het Eye-Tracking-onderzoek van Toon begint in januari volgend jaar.

Meedoen?

Als u geïnteresseerd bent in deelname kunt u zich aanmelden door een email te sturen naar yod-molecular@amsterdamumc.nl. Als u mee wilt doen aan onderzoek naar dementie op jonge leeftijd kunt u zich aanmelden voor de JMD studie, via JMD-studie (yod-included.nl)