Vrijwilligerswerk voor mensen met dementie blijkt ‘gouden greep’

Vrijwilligerswerk is voor mensen met dementie een waardig en effectief alternatief voor reguliere dagbesteding. Zo blijkt uit onderzoek van de afdeling Psychiatrie van Amsterdam UMC, locatie VU medisch centrum. Mensen met dementie die vrijwilligerstaken op zich namen bleken na verloop van van tijd minder neuropsychiatrische symptomen te hebben (zoals angst, apathie, depressie, agitatie) dan mensen die gebruik maakten van reguliere dagbesteding in ontmoetingscentra. Er was ook een verbetering in positief affect waarneembaar. Mantelzorgers (partners, kinderen) voelden zich hierdoor bovendien minder emotioneel belast.

Mensen met dementie en mantelzorgers voelen zich nadat de diagnose dementie gesteld is vaak aan hun lot overgelaten. Hoewel er doorgaans nog geen formele zorg nodig is heeft men wel behoefte aan informatie, advies, betekenisvolle activiteiten en emotionele steun.

DemenTalent

Vanuit Amsterdam UMC, locatie VUmc werd de afgelopen drie jaar daarom onderzoek gedaan naar een nieuw programma dat mensen met dementie en mantelzorgers individuele begeleiding biedt nadat de diagnose dementie is gesteld. Het programma werd aangeboden via bestaande ontmoetingscentra in de wijk. De opzet van DemenTalent bij de ontmoetingscentra werd begeleid door zorginnovatiebureau DAZ, het landelijk kenniscentrum DemenTalent. Mensen met dementie werden via DemenTalent aan vrijwilligerswerk geholpen op basis van hun talenten. Zij kozen met name voor werk met hun handen in de openlucht, met kinderen, in de dienstverlening en in het onderwijs. Mantelzorgers konden gebruik maken van Dementelcoach (telefonische coaching) en/of STAR e-learning, een online cursus in het omgaan met de gevolgen van dementie en het goed voor zichzelf zorgen als mantelzorger. Onderzocht werd of dit individuele ondersteuningsprogramma toegevoegde waarde had vergeleken met de bestaande groepsgerichte ondersteuning in reguliere ontmoetingscentra voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. Ook werd nagegaan of gebruikers van het nieuwe programma beter functioneerden dan zij die niet gebruik maakten van een of andere vorm van dagbesteding.

Waardering vrijwilligerswerk

De waardering van deelnemers voor het nieuwe individuele programma was groot. Met name de mogelijkheid om via DemenTalent een bijdrage te kunnen leveren aan de samenleving en nuttig werk te kunnen doen werd zeer door hen gewaardeerd. Het onderzoek toonde aan dat een bredere groep van deelnemers gebruik maakte van de ontmoetingscentra die tevens het nieuwe individuele programma aanboden. Daarnaast bleek dat deelnemers aan DemenTalent vergeleken met deelnemers aan de reguliere ontmoetingscentra, na zes maanden minder, en ook minder ernstige, neuropsychiatrische symptomen hadden (zoals angst, apathie, depressie, agitatie). Er was ook een verbetering in positief affect (emoties) waarneembaar. Mantelzorgers van deelnemers aan DemenTalent ervoeren bovendien minder zorglast door de afname van neuropsychiatrische symptomen. Er werden geen verschillen gevonden in ervaren belasting, gevoel van competentie of kwaliteit van leven bij mantelzorgers. Vergeleken met mantelzorgers die niet gebruik maakten van een vorm van dagbesteding, waren mantelzorgers van DemenTalent deelnemers en mantelzorgers die Dementelcoach hadden ontvangenof STAR e-Learning hadden gedaan wel gelukkiger. Een economische evaluatie liet zien dat het aanbod van DemenTalent kosteneffectief is en dat ook de kans dat Dementelcoach kosteneffectief is groot is.

Conclusie

Het geïndividualiseerde programma, dat de naam Ontmoetingscentra3.0 draagt, vanwege de drie nieuwe toegevoegde interventies alsmede de wens om een bredere doelgroep mensen met dementie en mantelzorgers te ondersteunen vanwege de verdubbeling van het aantal mensen met dementie in de komende drie decennia, is een (kosten)effectief alternatief ondersteuningsprogramma voor mensen met dementie en mantelzorgers die de voorkeur geven aan geïndividualiseerde activiteiten en ondersteuning. DemenTalent vermindert neuropsychiatrische symptomen van mensen met dementie en de emotionele last van mantelzorgers. Mantelzorgers die deelnemen aan dit nieuwe geïndividualiseerd ondersteuningsprogramma blijken gelukkiger dan mantelzorgers die niet gebruik maken van dagvoorzieningen. Verdere verspreiding van dit nieuwe geïndividualiseerde ondersteuningsprogramma in Nederland is daarom gewenst. Amsterdam UMC, locatie VUmc zal hiertoe samen met DAZ, Dementelcoach en Alzheimer Nederland actie ondernemen.

Symposium

De resultaten van dit onderzoek worden op 14 juni publiek gemaakt tijdens het symposium ‘Hulp bij Dementie na de diagnose’ dat geheel aan dit onderzoek is gewijd en door Amsterdam UMC, locatie VUmc in samenwerking met Combiwel.

Meer informatie

Voor meer informatie over dit onderzoek kunt u contact opnemen met Prof. dr Rose-Marie Dröes (Amsterdam UMC, locatie VUmc), rm.droes@vumc.nl, tel 020-7885454, mob 06-54654416

Dit onderzoek werd mede mogelijk gemaakt met subsidie van ZonMw Memorabel, Deltaplan Dementie, Alzheimer Nederland, Stichting Dioraphte, Stichting RCOAK, Fonds Sluyterman Van Loo, Stichting Hofje Codde &Van Beresteyn, Bavo stichting, Stichting tot Steun VCVGZ.

Interview Nieuwsuur

Op zondag 16 juni vertelde Rosie-Marie Dröes in Nieuwsuur over de resultaten van het project Ontmoetingscentra3.0 waarbij mensen met dementie onder meer als vrijwilliger aan de slag gingen.
> het interview kunt u hier terugzien