Vorig jaar ben ik met een beurs van Alzheimer Nederland 5 maanden naar Canada (McGill University) gegaan. In Canada heb ik onderzoek gedaan naar subjectieve geheugenklachten. Met een bepaald type hersenscan hebben we naar de communicatie tussen verschillende hersengebieden gekeken. Vandaag wordt het artikel wat ik daar heb geschreven officieel gepubliceerd in Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience & Neuroimaging. Nieuwsgierig wat we gevonden hebben? U kunt hier het artikel bekijken, of hieronder de samenvatting lezen.
Geheugenklachten
Veel mensen ervaren geheugenklachten. We weten dat mensen die geheugenklachten ervaren een hoger risico hebben op het ontwikkelen van dementie. Geheugenklachten kunnen inderdaad het eerste symptoom van de ziekte van Alzheimer zijn, maar dat hoeft niet. Lang niet iedereen met geheugenklachten ontwikkelt uiteindelijk dementie. Hersenscans kunnen ons helpen om mensen met een verhoogd risico te identificeren.
Het ziekteproces van de ziekte van Alzheimer start al zo’n 15 jaar voordat mensen uiteindelijk ziek worden. Met hersenscans kunnen de allervroegste alzheimer-gerelateerde hersenveranderingen opgespoord worden. Door informatie over geheugenklachten, de objectieve geheugenfunctie en hersenscans te combineren kunnen we de ziekte nog beter begrijpen en voorspellen. Deze informatie combineren is precies wat ik heb gedaan in Canada. Wat extra bijzonder was aan dit project, is dat ik deze relatie heb onderzocht in mensen met een eerstegraads familielid met de ziekte van Alzheimer, een groep met mogelijk een verhoogd risico.
Geheugenklachten zijn gerelateerd aan hersencommunicatie
In dit onderzoeksproject heb ik aanwijzingen gevonden dat het hebben van geheugenklachten is gerelateerd aan hoe goed hersengebieden communiceren met elkaar. Deze relatie was het sterkst in gebieden die zijn aangedaan in voorstadia van de ziekte van Alzheimer. We vonden de relatie niet in andere hersengebieden. Hierboven ziet u een afbeelding van de betrokken hersengebieden; het gele gebied in het linker hersenplaatje is een belangrijk schakelnetwerk in de hersenen. Het rechter plaatje laat gebieden zien die belangrijk zijn voor de geheugenfunctie. Deze gebieden zijn belangrijke knooppunten in de hersenen. Als daar iets mee gebeurt dan hebben de hersenen daar last van. U kunt deze gebieden vergelijken met Nederlands meest centraal liggende treinstation Utrecht Centraal; zijn er problemen in Utrecht, dan is dat ook merkbaar elders in Nederland. Deze gebieden waren juist gerelateerd aan het hebben van geheugenklachten, maar ook aan de objectieve geheugenfunctie gemeten met geheugentests. Bovendien was de mate van communicatie voorspellend voor hoe het geheugen functioneerde 1 jaar later.
Onze bevindingen geven hiermee bewijs dat communicatie in specifieke hersengebieden gerelateerd is aan zowel de objectieve geheugenfunctie als aan geheugenklachten. Het is voor het eerst dat deze relatie is aangetoond in gezonde mensen met een familiegeschiedenis van alzheimer. Dit onderzoek laat zien dat het combineren van informatie over geheugenklachten met informatie over de hersencommunicatie kan laten zien welke groepen mensen (het kan nog niet op individueel niveau) een verhoogd risico hebben op de ziekte van Alzheimer. Met deze resultaten kunnen we de ziekte van Alzheimer nog vroeger herkennen en mogelijk in de toekomst zo vroeg mogelijk behandelen.
Bij testen werd een probleempje bij het korte geheugen vastgesteld. Dit had ik zelf reeds ervaren en heb mij laten onderzoeken. Eigenaardig is dat mijn lange termijn geheugen nog goed functioneert. Ik speel nog steeds vlot piano en kan voldoende ver maten in de partituren vooruit lezen om zonder haperen te spelen. Wat niet meer zo goed lukt is partituren memoriseren. Vroeger kon ik aan partituur van van een drietal bladzijden na drie/vier keer van het blad spelen zo goed als uit het hoofd. Dit lukt niet meer . De maten vooruit lezen gaat minder maar nog voldoende om redelijk vlot te spelen. Bij testen in het ziekenhuis moest ik een aantal woorden memoriseren. Die na enige tijd herhalen lukt niet meer volledig. Bij het autorijden kan ik nog steeds de verkeersborden voldoende onthouden om op het gepaste moment de regels te volgen (snelheid, zijstraten, enz). Ook de weg die ik naar veel bezochte gemeenten en plaatsen moet volgen ken ik nog goed. Ik heb een nieuwe wagen gekocht met mogelijkheid om de reisweg in te voeren die op het gepaste ogenblik wordt medegedeeld met gesproken stem. Het is een bijkomende zekerheid maar zonder dit in te schakelen lukt het ook nog maar vraagt meer aandacht. Ik heb 42 jaar als vertegenwoordiger gewerkt over heel belgie en heb GPS gebruikt als hulpmiddel voor tijdsbesparing. Dit heb ik nog steeds in mijn nieuwe wagen. Die is uitgerust met een aantal automatische veiligheidscontroles : middenlijn overschrijding met automatische stuur correctie, automatische afstandinstelling t.o.v. voorligger, lezen van snelheidbeperkingsborden met automatische aanpassing, enz… Kan ik nog voldoende veilig deze wagen zelf besturen?