Bij Washington University in St Louis, waar ik tijdelijk ben dankzij de ondersteuning van Alzheimer Nederland, bestudeer ik ‘netwerkverstoring’ op de hersenscan van het DIAN onderzoek (Dominant Inherited Alzheimer Network). In dit onderzoek doen families mee waar de erfelijke variant van de ziekte van Alzheimer voorkomt. Bij deze zeldzame vorm van Alzheimer begint dementie op jonge leeftijd, vaak al tussen het 35e en 55e levensjaar. Alle familieleden kunnen meedoen aan DIAN. Degenen zonder afwijking in het Alzheimer-gen vormen de ‘controlegroep’. Door de controlegroep met de dragers van genetische afwijking te vergelijken, kunnen we er achter komen welke veranderingen te maken hebben met de ziekte van Alzheimer en welke met normaal ouder worden.
Binnen het DIAN onderzoek nemen sommige mensen ook deel aan medicijnonderzoek. DIAN-onderzoekers en farmaceuten bestuderen of nieuwe medicijnen de ziekte kunnen remmen. Alleen mensen met de genetische afwijking kunnen meedoen aan deze medicijnonderzoeken. Sommige van de deelnemers aan het medicijnonderzoek hebben nog geen klachten. Bij hen is het doel om het ontstaan van klachten uit te stellen.
Maar, als iemand nog geen klachten heeft, hoe kun je dan bepalen of een medicijn werkt en klachten remt? Metingen die als doel hebben om de werkzaamheid van een nieuw medicijn te beoordelen, noemen we ‘uitkomstmaten’. Hoe preciezer de uitkomstmaat, sneller bekend is of een middel werkzaam is. Om nieuwe uitkomstmaten te maken bestuderen we wat er in de hersenen verandert bij de mensen met de afwijking in het Alzheimergen, die in het voorstadium zijn van de ziekte van Alzheimer. Ons vermoeden is dat ‘netwerkverstoring’ op de hersenscan een goede uitkomstmaat kan zijn, omdat we uit eerder onderzoek weten dat netwerkverstoring optreed voordat er klachten ontstaan. We weten alleen nog niet wanneer het optreedt en hoe netwerkverstoring samenhangt met andere kenmerken van Alzheimer.
Daarom, onderzoeken we nu in het DIAN onderzoek wanneer in de ziekte netwerkverstoringen beginnen. In onze eerste resultaten zien we dat ongeveer 5 jaar voordat iemand klachten krijgt, netwerkverstoring optreedt. Verder blijkt dat netwerkverstoring samenhangt met geheugenproblemen en ophoping van het ‘amyloïde eiwit’. Er is ook een lichte mate van netwerkverstoring bij normale veroudering. In een volgende stap kijken we hoe onze metingen veranderen bij personen die meerdere hersenscans hebben ondergaan.
Net als ik, werken meer onderzoekers van het DIAN team aan nieuwe uitkomstmaten om medicijnonderzoeken te verbeteren. De ideale uitkomstmaat is naast zeer precies, ook zo min mogelijk belastend voor de deelnemers van medicijnonderzoeken. De ambitieuze hoofdonderzoeker van DIAN, dr Bateman, probeert een bloedtest te ontwikkelen die het beloop van de ziekte van Alzheimer kan meten. Dat blijkt niet zo makkelijk, maar gelukkig deinzen ze hier niet terug voor een flinke uitdaging. Dat geldt ook voor alle deelnemers van het DIAN onderzoek, die het onderzoek mogelijk maken, en vaak het vliegtuig nemen om deel te kunnen nemen.
