Publicatie: Slechte slaap als oorzaak van subjectieve geheugenklachten

Onlangs publiceerde een groep onderzoekers onder leiding van prof. dr. Wiesje van der Flier, dr. Lieza Exalto en drs. Heleen Hendriksen een artikel in het wetenschappelijk tijdschrift Alzheimer’s & Dementia: Diagnosis, Assessment & Disease Monitoring over de relatie tussen slaap en subjectieve geheugenklachten, met als titel: “Subjective cognitive decline and self-reported sleep problems: the SCIENCe project”.

Een nacht slecht slapen

Een hele spannende film, een kopje koffie teveel, pijn in de rug of een belangrijke gebeurtenis de volgende dag: slecht slapen kent vele oorzaken. En het overkomt iedereen weleens. Na zo’n plafond staar-sessie kom je moeilijk uit bed, heb je een korter lontje en kom je net niet lekker uit je woorden. Ook kun je je aandacht er maar moeilijk bij houden, en ben je blij dat je je agenda bij de hand hebt want een geheugensteun kun je op zo’n dag wel gebruiken. De volgende nacht slaap je gelukkig een stuk beter, en functioneer je weer zoals je van jezelf gewend bent. Maar als je nou vaak slecht slaapt, is dat dan slecht voor je geheugen? Kan dat misschien zelfs schade aanrichten aan je hersenen? Een eerste uiting zijn van de ziekte van Alzheimer?

Ons onderzoek

Wij waren benieuwd naar de relatie tussen slaap en subjectieve geheugenklachten. We spreken van subjectieve geheugenklachten wanneer iemand zelf klachten ervaart van het geheugen, maar in de geheugenpolikliniek goed scoort op geheugentests. In de meeste gevallen ligt er dus iets anders dan de ziekte van Alzheimer ten grondslag aan de vergeetachtigheidsklachten. Maar in een enkel geval bemerkt iemand zelf al subtiele achteruitgang die we met onze tests nog niet kunnen meten. We volgen mensen met vergeetachtigheidsklachten in het zogeheten SCIENCe cohort.

Middels vragenlijsten vroegen we mensen uit het SCIENCe cohort naar hoe zij slapen en naar hun eigen perceptie van het geheugen. Ook vroegen we angst- en somberheidsklachten uit. We brachten hun geheugen in kaart middels verschillende geheugentests. Tot slot waren er hersenscans en hersenvocht beschikbaar, zodat we naar biologische kenmerken van de ziekte van Alzheimer konden kijken.

Vervolgens verdeelden we de deelnemers in twee groepen: mensen die slaapproblemen rapporteren, en mensen die geen slaapproblemen rapporteren. We vonden dat de mensen met slaapproblemen méér angst- en somberheidsklachten hadden. Deze groep vond zélf dat hun geheugen méér achteruit was gegaan dan de groep zonder slaapproblemen, terwijl er op de geheugentests geen verschillen te zien waren. Ook vonden we geen verschillen in maten voor hersenschade op de hersenscans of in het hersenvocht.

Conclusie

We concludeerden dat slaapproblemen samenhangen met angst- en somberheidsklachten en de eigen perceptie van het geheugen, maar niet met de daadwerkelijke resultaten op geheugentests of biologische kenmerken van de ziekte van Alzheimer. Slechte slaap is dus een mogelijke andere oorzaak van subjectieve geheugenklachten. Daarmee is slaap een mogelijk aangrijpingspunt om vergeetachtigheidsklachten, en wellicht ook angst- en somberheidsklachten, te verminderen.

>> Lees de originele Engelse publicatie

Dit onderzoek hebben wij kunnen uitvoeren met hulp van onderzoeksgelden beschikbaar gesteld door Gieskes Strijbis fonds, stichting Equilibrio en stichting Dioraphte.